ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ

Δύο είναι οι βασικοί πυλώνες για να μπορέσουμε να διώξουμε την καταχνιά πάνω από την κοινωνία μας σήμερα. Ο ένας είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας για να κτυπηθεί η μεγάλη γάγγραινα που μαστίζει τη χώρα. Η ανεργία δηλαδή. Ο δεύτερος είναι η εκπαίδευση ώστε να δημιουργήσουμε μια νέα γενιά που θα αξιοποιεί τις δεξιότητες και τις δημιουργικές ικανότητές της.

Για το πρώτο έχω μιλήσει πολύ. Άλλωστε είναι και ο επαγγελματικός μου χώρος.

Για το δεύτερο χαίρομαι που μου δίνεται σήμερα η ευκαιρία να ξεδιπλώσω τις σκέψεις μου. Και την ευκαιρία αυτή μου την έδωσε ο Σύλλογος Γυναικών Τούμπας και Φίλων και η πρόεδρός του κ. Δέσποινα Λιάπη Καρασαββίδου, στο πρόσωπο της οποίας ευχαριστώ και όλο το Διοικητικό Συμβούλιο και τα μέλη.

Δύσκολο το θέμα. Περιέχει τα πάντα. Δημιουργία, εκπαίδευση, δεξιότητες, τρόπο οργάνωσης, εκπαιδευτικούς και γονείς, αλλά και γενικότερα την κοινωνική μας οργάνωση. Δεν πρέπει, όμως, να ξεφεύγουμε από το θέμα.

Δημιουργικό σχολείο. Εθελοντισμός. Αθλητισμός.

Τι εννοούμε, όμως, με την έννοια δημιουργικό σχολείο. Βέβαια, κάποιοι θα σκεφτούν ότι τα πρακτικά προβλήματα σήμερα είναι τόσο πολλά που περιττεύει μια οραματική συζήτηση για το μέλλον.

Απαντώ.

Γνωρίζω ότι εδώ στην Τούμπα τα προβλήματα χρηματοδότησης για επισκευές σε σχολεία είναι μεγάλα. Μιλάμε για δημιουργικό σχολείο όταν ουσιαστικά από το 2010 έχει σταματήσει η διαδικασία εξοπλισμού και τα εργαστήρια είναι προβληματικά. Μιλάμε για αθλητισμό όταν από το 2014 δεν έχουν αγορασθεί μπάλες.

Γνωρίζω ότι υπάρχουν απλήρωτες υποχρεώσεις για ρεύμα και αέριο και ότι πολλοί σύλλογοι γονέων συνδράμουν στην αποπληρωμή τους. Παρ’ όλα αυτά πιστεύω απόλυτα ότι τώρα ήρθε η ώρα, πέρα από την προσπάθεια να λείψουν τα προαναφερθέντα προβλήματα, να μιλήσουμε και για έναν άλλο τύπο σχολείου.

Για ένα δημιουργικό σχολείο, όπου ο μαθητής διεκδικεί από πολύ νωρίς την ανεξαρτησία του και το δικαίωμα να επιλέγει. Ν’ ακούει ό, τι τον ενδιαφέρει και να αδιαφορεί για ό, τι του φαντάζει άχρηστο και απωθητικό. Να μπορεί να επικεντρώνεται στα απολύτως βασικά και με τη βοήθεια της αυτομόρφωσης και του διαδικτύου να εμβαθύνει και να εξειδικεύει τη γνώση όπου επιθυμεί. Ο μαθητής ζει μέσα στην κοινωνία της πληροφορίας και έτσι γνωρίζει ότι έχει πρόσβαση σε μια σειρά από γνώσεις που εμείς του παρουσιάζουμε ως μαθήματα, με ένα απλό κλικ στον υπολογιστή του. Είναι δυνατόν σήμερα να προσπαθούμε να πείσουμε έναν μαθητή να μάθει για την Ανταρκτική δείχνοντάς του χάρτες κρεμασμένους στον τοίχο;

Ναι, ομιλώ για το ψηφιακό σχολείο. Στην χώρα μας γίνονται μεμονωμένες φιλότιμες προσπάθειες, χωρίς οργάνωση.

Κυρίες και Κύριοι,

Αναφέρομαι σε ένα σχολείο στο οποίο ο μαθητής δεν θα είναι επί ώρες παθητικός δέκτης και η μαθησιακή πειθαρχία δεν θα είναι αποτέλεσμα ψυχολογικής επιβολής.

Πώς μπορεί, όμως, να έχουμε ένα δημιουργικό σχολείο; Με ποια βήματα; Κρίσιμα ερωτήματα, ειδικά το δεύτερο. Γιατί με βήματα καταλήγεις στο σύνολο. Όπως είπε ο Λάο Τσε «και το πιο μακρινό ταξίδι ξεκινάει με ένα απλό βήμα».

Ας δούμε , λοιπόν, τα βήματα:

Να επανασχεδιαστεί όλο το αναλυτικό πρόγραμμα της βασικής και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Να ξαναγραφούν βιβλία που να διαβάζονται από μαθητές, μικρά κατανοητά, που να αφήνουν τη δυνατότητα στο δάσκαλο να φτιάξει σημειώσεις οι οποίες να υποστηρίζουν το μάθημα. Να μπορεί να αυτοσχεδιάσει.

1. Η ψηφιακή τάξη δεν θέλει πολλά χρήματα. Να γίνουν τάξεις ανά ειδικότητα. Οι καθηγητές να έχουν στις τάξεις τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, βιντεοπροβολείς, βιβλιοθήκες και τα απαραίτητα εποπτικά μέσα διδασκαλίας.

2. Ο περιορισμός της ύλης θα δώσει χρόνο συμμετοχής των μαθητών σε δράσεις που θα τους βοηθούν να εκπαιδεύονται και να περνούν παράλληλα ευχάριστα. Να βρεθεί για κάθε μάθημα ο τρόπος που θα δοθεί αυτή η δυνατότητα στους μαθητές. Μπορεί να είναι οι αναζητήσεις στο διαδίκτυο, οι κατασκευές, οι εργασίες;

3. Να επαναπροσδιορισθούν οι κανόνες αξιολόγησης και να τηρηθούν αυστηρά. Πριν, πρέπει να πείσουμε την κοινωνία και τους μαθητές ότι οι κανόνες δεν είναι ελαστικοί, ότι είναι η δημοκρατία που τους επιβάλλει και όχι η καταστολή.

4. Να θεσμοθετηθεί το προσωπικό ενδιαφέρον του δάσκαλου για τον μαθητή που έχει δυσκολίες. Να ενισχυθεί η πρόσθετη διδακτική στήριξη και να γίνει ουσιαστική. Να θεσμοθετηθεί το βιωματικό εργαστήριο και να υπάρξει ουσιαστικός επαγγελματικός προσανατολισμός. Να υπάρχουν παιδοψυχολόγοι στα σχολεία.

5. Να ενσωματωθεί στη διαδικασία και η αισθητική αγωγή. Όχι απλά με επισκέψεις σε μουσεία. Να γίνει καθαρισμός και διακόσμηση των σχολείων μαζί με τους μαθητές και τους γονείς, να υπάρχει μουσική στα διαλείμματα, μόνιμη θεατρική ομάδα, εργαστήρια ζωγραφικής, συγκεντρώσεις για αυτοσχεδιασμό, γκράφιτι και παρακολούθηση ταινιών.

Να δώσουμε στα σχολεία μας νεανική εικόνα.

Στο σημείο αυτό μπαίνω στον πειρασμό να μιλήσω και πολιτικά.

Όταν ξεκίνησα τη θητεία μου στη Γενική Γραμματεία Δημοσίων Έργων αντιλήφθηκα, ως εποπτεύων τον Οργανισμό Σχολικών Κτιρίων, ότι έτρεχε ένα πρόγραμμα ανακαίνισης δημοτικών σχολείων, αλλά μόνο στην Αττική. Πραγματικά ο χώρος των δημοτικών μετατρέπετο σε ένα σύγχρονο σχολείο με χρώματα και αισθητική πρωτόγνωρα για την Ελλάδα.  Σήμερα, το πρόγραμμα αυτό, που φέραμε και στην Θεσσαλονίκη και χρηματοδοτείτο από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων έχει αναίτια σταματήσει

Κυρίες και Κύριοι,

Η παιδεία δεν είναι απλά πολιτική προτεραιότητα. Είναι αναγκαία συνθήκη επιβίωσης του έθνους σε ένα σκληρό και ανταγωνιστικό κόσμο.

Στο πλαίσιο αυτό, χρειαζόμαστε πιο αυτόνομα και πιο δημιουργικά σχολεία, με μεγαλύτερη ελευθερία στην οργάνωση, τη διαχείριση πόρων και την επιλογή του διδακτικού προσωπικού.

Η μεγαλύτερη ελευθερία πρέπει να επεκτείνεται και στην κατάρτιση προγράμματος σπουδών και στην επιλογή διδακτικών μεθόδων, με αξιολόγηση παντού και με νέα αντικείμενα.

Σε αυτά τα σχολεία ο επαγγελματικός προσανατολισμός δεν θα είναι κενό γράμμα αλλά μια πραγματική προσπάθεια να καταλάβουμε τις δεξιότητες, τα ταλέντα, τις πραγματικές επιθυμίες των νέων μας. Γιατί τα επαγγέλματα του μέλλοντος δεν θα έχουν καμία σχέση με τα σημερινά και η τεχνολογική ανεργία καραδοκεί.

Κυρίες και Κύριοι,

Πιστεύω ότι η αξιολόγηση και η λογοδοσία πρέπει να υπάρχει σε όλα τα επίπεδα και σε κάθε πτυχή του δημόσιου βίου.

Την ίδια στιγμή, η επιδίωξη της αριστείας είναι παράγοντας προόδου. Η αριστεία των πολλών και όχι των λίγων. Η αριστεία που βλέπει το σχολείο και το πανεπιστήμιο ως μηχανισμούς κοινωνικής κινητικότητας και μηχανισμούς ατομικής προόδου και προκοπής. Δεν θέλουμε να εξισωθούν όλοι προς τα κάτω, θέλουμε να σκαρφαλώσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι προς τα επάνω.

Η ενίσχυση της αυτονομίας δεν αναβαθμίζει μόνο το ρόλο των σχολείων και του εκπαιδευτικού-διοικητικού προσωπικού, αλλά και την ανάγκη για μεγαλύτερη υπευθυνότητα απέναντι στους εκπαιδευόμενους και την κοινωνία ευρύτερα.

Ειδικά, υπό τις νέες συνθήκες, όπως τις έχει διαμορφώσει η παρατεταμένη οικονομική κρίση και η κοινωνική αστάθεια, η επιδίωξη της αριστείας αποκτά και άλλο ένα νόημα: οι σύγχρονοι, αυριανοί εργαζόμενοι, καλούνται να αναλάβουν με υπευθυνότητα πρωτοβουλίες, προκειμένου να διαχειριστούν με αποτελεσματικό τρόπο τη σταδιοδρομία τους.

Για να το πετύχουν αυτό, χρειάζονται εκτός από γνώσεις και ένα πλέγμα πολύπλευρων δεξιοτήτων, προκειμένου να διαχειριστούν δια βίου την σταδιοδρομία τους. Είναι αυτό που σας περιέγραψα παραπάνω για την δυνατότητα να μάθεις, να ξεμάθεις και να ξαναμάθεις.

Όσο κρίσιμο θεωρώ τον επαγγελματικό προσανατολισμό και την αριστεία, κεφαλαιώδους σημασίας είναι και ο εθελοντισμός.

Για να αξιοποιήσουμε πραγματικά την κινητήριο δύναμη της αλληλεγγύης και να βρεθεί ο δίαυλος εξωτερίκευσής της, πρέπει οι αξίες του εθελοντισμού και της κοινωνικής προσφοράς να εμφυσηθούν ήδη από το σχολείο. Δυστυχώς, οι έννοιες αυτές απουσιάζουν από το εκπαιδευτικό μας σύστημα, με αποτέλεσμα να μην μπολιάζουν τη νοοτροπία και την καθημερινότητά μας. Μπορούμε όμως να αλλάξουμε τα πράγματα και οργανωμένα να προγραμματίζονται δράσεις στα σχολεία με στόχο την καλλιέργεια του εθελοντισμού, της αλληλεγγύης και της στάσης ζωής ενεργού πολίτη στους μαθητές, μέσα από θεωρητική και βιωματική διδασκαλία.

Ο σκοπός είναι ο εθελοντισμός και η κοινωνική προσφορά να γίνουν τρόπος ζωής για τις επόμενες γενιές των Ελλήνων.

Μαζί με την καλλιέργεια του εθελοντισμού στα σχολεία, επιβάλλεται και η ενεργή υποστήριξη της γνωριμίας των παιδιών με τον αθλητισμό.

Η άθληση είναι πριν από όλα ψυχαγωγία, ενώ προστατεύει και την υγεία των παιδιών.

Το μάθημα της Φυσικής Αγωγής έχει ως στόχο την καλλιέργεια των ψυχοκινητικών δεξιοτήτων του παιδιού μέσω της οποίας ενισχύεται η φυσική, ατομική και κοινωνική ανάπτυξη του.

Έμφαση θα πρέπει να δίνεται και σε μη ανταγωνιστικές, ψυχαγωγικές σωματικές δραστηριότητες, ήπιας έντασης με τις οποίες ενισχύεται η σημασία της συμμετοχής έτσι ώστε να λαμβάνει μέρος όλη η τάξη ενός σχολείου.

Τα παιδιά ακολουθούν στη μεγάλη πλειοψηφία τους ένα βαρυφορτωμένο σχολικό και εξωσχολικό πρόγραμμα και έχουν να αντιμετωπίσουν πολύ μεγάλες απαιτήσεις από τα μαθήματα, αλλά και από την οικογένειά τους. Οι γονείς, έχοντας την αγωνία να εφοδιάσουν τα παιδιά με όσο το δυνατόν περισσότερα ακαδημαϊκά προσόντα, κάνουν καμιά φορά το λάθος να τα αποτρέπουν από τον αθλητισμό.

Παράλληλα, μεγάλο μέρος από τον ελεύθερο χρόνο τους τα παιδιά τον κατασπαταλούν μπροστά στην τηλεόραση, στον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή στα διάφορα ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Υιοθετούν έτσι το πρότυπο της καθιστικής ζωής, γεγονός που δεν συνάδει με την ηλικία τους και ταυτόχρονα υποβαθμίζουν τη φυσική κατάσταση και την υγεία τους.

Τα δεδομένα αυτά καθιστούν επιτακτική την ανάγκη τα παιδιά να αρχίσουν να γυμνάζονται και να αθλούνται από τη νηπιακή ηλικία. Εκεί όπου μπαίνουν οι βάσεις και καλλιεργούνται οι συνήθειες. Η πρωτοβουλία αυτή δεν μπορεί να αναμένεται από τους γονείς, οι οποίοι για οποιονδήποτε λόγο ίσως να μην οδηγούν τα παιδιά στον αθλητισμό.

Μετά το σχολείο, κεντρικό ρόλο διαδραματίζει και η αναβάθμιση της τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης, που μπορεί να συμβάλλει στην αύξηση της παραγωγικότητας, την οικονομική μεγέθυνση και την καταπολέμηση της νεανικής ανεργίας.

Η τεχνική εκπαίδευση δεν θα πρέπει να είναι επιλογή ανάγκης, αλλά να εξασφαλίζει πραγματικές προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης. Και να είναι κοντά στην αγορά.

Παράλληλα, πρέπει να ιδρυθούν πρότυπα σχολεία σε κάθε περιφερειακή ενότητα που θα απευθύνονται στους καλύτερους μαθητές, αυτούς που δεν έχουν όμως τη δυνατότητα να πάνε σε ιδιωτικό σχολείο.

Τα τελευταία 2,5 χρόνια, δυστυχώς, με στοχευμένες κινήσεις, υποβαθμίζεται η λειτουργία των Προτύπων και Πειραματικών Σχολείων.

Αυτό πρέπει να αλλάξει.

Κυρίες και Κύριοι,

Ο Σωκράτης είχε πει ότι «η παιδεία, καθάπερ ευδαίμων χώρα, πάντα τ’ αγαθά φέρει», δηλαδή η μόρφωση, όπως ακριβώς μια εύφορη γη, φέρνει όλα τα καλά.

Στις ημέρες μας αυτή η Σωκρατική ρήση δεν είναι δεδομένη όχι γιατί είναι λανθασμένη, αλλά επειδή ξεχνούμε αρκετές φορές το βαθύτερο περιεχόμενο της.

Η μορφή και ο τρόπος λειτουργίας του εκπαιδευτικού μας συστήματος δυστυχώς αποτελεί συχνά πεδίο αντιπαραθέσεων, με αποτέλεσμα να αποπροσανατολίζονται γονείς και παιδιά και να κλονίζεται η εμπιστοσύνη τους σε ένα από τα θεμέλια των σύγχρονων κοινωνιών, που είναι το σχολείο.

Ο Αμερικανός συγγραφέας Alvin Toffler έχει πει ότι «οι αναλφάβητοι του 21ου αιώνα δεν θα είναι εκείνοι που δεν ξέρουν γραφή και ανάγνωση, αλλά εκείνοι που δεν μπορούν να μάθουν, να ξεμάθουν και να ξαναμάθουν».

Αυτό είναι ένα ακόμη στοιχείο που δυστυχώς δεν έχουμε λάβει υπόψη στην εκπαιδευτική διαδικασία, γιατί δεν είναι συνδεδεμένη με την αγορά εργασίας και τις συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες στις σύγχρονες οικονομίες.

Ασφαλώς υπάρχει και το ζήτημα των υποδομών, το οποίο είναι κρίσιμο, αλλά όχι αξεπέραστο όταν ένα κράτος διαθέτει προγραμματισμό και μακρόπνοο σχέδιο.

Θεωρώ πολύ πιο σημαντικό, όμως, το ζήτημα του περιεχομένου του εκπαιδευτικού συστήματος, της καινοτομίας που το χαρακτηρίζει και την οποία αναπαράγει και της σύνδεσης του με την οικογένεια και την κοινωνία.

Η παιδεία δεν είναι απλά πολιτική προτεραιότητα. Είναι αναγκαία συνθήκη επιβίωσης του έθνους σε ένα σκληρό και ανταγωνιστικό κόσμο.