Στις τελευταίες πολιτικές εξελίξεις, κυρίαρχες στην πολιτική σκηνή της χώρας, εμφανίσθηκαν οι προσωπικότητες των κυρίων Μητσοτάκη, Παπανδρέου και Φλωράκη, τριών πολιτικών που την τελευταία τουλάχιστον δεκαετία φαίνεται να μονοπωλούν κατά κανόνα το προσκήνιο.

Φανερό επίσης είναι ότι οι ίδιοι, παρά τις ιδιαίτερες αντιδράσεις που συνάντησαν μέσα στους χώρους που εκπροσωπούσαν, επέβαλλαν τη λύση της οικουμενικής κυβέρνησης.

Πρόκειται δηλαδή για τρεις προσωπικότητες, που σαν πολιτικοί αρχηγοί, κινούμενοι μέσα σε ένα ευρύ πεδίο αρχών, καθορίζουν βασιζόμενοι σε δικά τους κίνητρα και στρατηγικές όλο το πολιτικό σκηνικό της Ελλάδος.

Τι είναι όμως πολιτική;  Τι τους ωθεί ν’ασχοληθούν με αυτή; Ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που πρέπει να δεσπόζουν στο χαρακτήρα τους, ώστε να φανούν αντάξιοι της εμπιστοσύνης του λαού;

Τα παραπάνω ερωτήματα μπορεί να φαίνονται εντελώς θεωρητικού χαρακτήρα στην πραγματικότητα όμως έχουν μεγάλη πρακτική σημασία. Διότι κάθε συνετός ψηφοφόρος, κάθε πολίτης που αντιλαμβάνεται ότι η πολιτική διεξάγεται σήμερα, καλώς ή κακώς, από χαρισματικές προσωπικότητες, πρέπει να γνωρίζει τις απαντήσεις, αν δεν θέλει να ψηφίζει και να ακολουθεί ακατάλληλους αρχηγούς και κατ’ επέκταση κόμματα.

Πολιτική, λοιπόν, για πολλούς, είναι η προσπάθεια ενός ατόμου για συμμετοχή στα κοινά μέσα από κάποια κομματική δραστηριότητα. Στην πραγματικότητα όμως, είναι ο αγώνας του να μετάσχει στην εξουσία ή να επηρεάσει τη διανομή της. Στην ουσία, αυτό πραγματοποιείται με τον έλεγχο του κράτους, το οποίο εκ φύσεως έχει στη διάθεσή του το δικαίωμα της νόμιμης βίας.

Όποιος, λοιπόν, ασχολείται με την πολιτική, επιδιώκει την μέσω του κράτους κατοχή της δύναμης, την οποία θέλει να χρησιμοποιήσει είτε στην υπηρεσία κάποιων ιδανικών είτε στην απόλαυση του αισθήματος γοήτρου που δίνει η δύναμη.

Αυτό το σημείο όμως είναι και το πλέον κρίσιμο διότι ή δύναμη από τη φύση της δεν αποτελεί κακό, η χρήση της όμως μπορεί να οδηγήσει σε αποτελέσματα με εξαιρετικού ήθους περιεχόμενο καθώς και σε καταστρεπτικά αποτελέσματα. Το πού θα καταλήξει κανείς εξαρτάται σίγουρα από την ποιότητα του χαρακτήρα του και την ηθική των επιδιώξεών του.

Ποιες είναι όμως οι αποφασιστικής σημασίας ιδιότητες που πρέπει να χαρακτηρίσουν ένα πολιτικό;

Κατά τον ΜΑΧ WEBER, τρεις είναι οι κυριότερες. Το πάθος, το αίσθημα ευθύνης, η αίσθηση του μέτρου και κοντά σ’ αυτές και σαν απόρροιά τους η έλλειψη ματαιοδοξίας.

Σαν πάθος χαρακτηρίζεται εδώ η παράφορη εκείνη αφοσίωση που νοιώθει κανείς για μια υπόθεση, τονίζοντας βέβαια ότι είναι ζήτημα πίστης η υπόθεση για την οποία ο πολιτικός αγωνίζεται.

Η υπόθεση μπορεί να αφορά εθνικούς, ανθρωπιστικούς, κοινωνικούς, ηθικούς, πολιτιστικούς ή θρησκευτικούς σκοπούς. Μπορεί να στηρίζεται σε μια ισχυρή πίστη, στην πρόοδο ή να απορρίπτει αυτό το είδος πίστης. Ακόμη μπορεί να βασίζεται στη θέληση για υπηρεσία κάποιων σκοπών της καθημερινής ζωής. Πάντοτε όμως πρέπει να υπάρχει κάποια υπόθεση και κάποια πίστη που την ακολουθεί. Αλλιώς είναι απόλυτα αληθινό, ότι ο πολιτικός δεν θα αφήσει έργο και αυτό θα επισκιάσει και τις μεγαλύτερες πολιτικές του επιτυχίες.

Βέβαια, μόνο το πάθος δεν είναι αρκετό. Απαιτείται να υπάρχει οπωσδήποτε σαν αστέρας δράσης η ευθύνη για την υπόθεση και κατ’ επέκταση η ανάγκη για μια αίσθηση του μέτρου, για μια ικανότητα να αφήνει την πραγματικότητα με εσωτερική συγκέντρωση και ηρεμία να δρα επάνω του. Μόνο έτσι μπορεί να βρίσκεται στην απαραίτητη απόσταση από τα πράγματα και τα πρόσωπα.

Το πρόβλημα είναι βέβαια πώς μπορούν το σφοδρό πάθος και η ψυχρή αίσθηση του μέτρου να σφυρηλατηθούν μαζί σε μια και μόνο ψυχή; Όμως η αφιέρωση στην πολιτική, εάν δεν πρόκειται να είναι κούφιο διανοητικό παιγνίδι, αλλά γνήσια ανθρώπινη πράξη, μπορεί να γεννηθεί και να αναπτυχθεί μόνο από το πάθος. Αλλά εκείνη η σταθερή «χειραγώγηση» της ψυχής, που διακρίνει τον παθιασμένο πολιτικό και τον διαφοροποιεί από τον απλό ερασιτέχνη πολιτικό με τη «στείρα έξαρση», είναι δυνατή μόνο με την έλξη της «απόστασης», την οποία δίνει η αίσθηση του μέτρου.

Ερχόμενοι τώρα στην ματαιοδοξία πρέπει να τονίσουμε ότι κανένας δεν είναι ολότελα απαλλαγμένος απ’ αυτή. Στον πολιτικό όμως έχει σημαντική επίδραση, διότι εργάζεται προσπαθώντας να αποκτήσει δύναμη σαν αναπόφευκτο μέσο. Συνεπώς το ένστικτο της δύναμης, όπως συνήθως λέγεται, ανήκει στις κανονικές του ιδιότητες και το πρόβλημα δημιουργείται όταν ο αγώνας για τη δύναμη παύει να είναι αντικειμενικός και γίνεται καθαρή προσωπική μέθη. Τότε είναι που έρχεται η έλλειψη της αντικειμενικότητος και συχνά η έλλειψη του αισθήματος ευθύνης. Η πρώτη τον βάζει σε πειρασμό να αγωνίζεται για την εξωτερική λάμψη της δύναμης παρά για την πραγματική δύναμη. Η δεύτερη όμως υποδηλώνει ότι χαίρεται τη δύναμη χωρίς ουσιαστικό σκοπό και είναι σίγουρο ότι ο πολιτικός που ενδιαφέρεται μόνο για τη δύναμη μπορεί να φέρει μεγάλα αποτελέσματα, το έργο του όμως δεν οδηγεί πουθενά και δεν έχει νόημα.

Η πολιτική τέλος χρειάζεται ανθρώπους που θα πασχίζουν να πραγματοποιήσουν το ανέφικτο, διότι τότε μόνο μπορούν να πραγματοποιούν το εφικτό. Αλλά για να κάνει κάτι τέτοιο ένας άνθρωπος θα πρέπει να είναι ηγέτης και όχι μόνο ηγέτης, αλλά και ήρωας, με την ακριβή έννοια της λέξης.

Δημοσίευση: Εφημερίδα ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ – 19/07/1993